Zgodnie ze słownikową definicją „probiotyk” to „żywe bakterie niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego; produkt spożywczy zawierający takie bakterie„1. Należy zatem zauważyć, że samo słowo może sugerować pośrednio prozdrowotne działanie. Żywe bakterie są zazwyczaj stosowane jako składnik suplementów diety, żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, nabiału, ale również produktów leczniczych.
Jak wynika z rozporządzenia nr 1924/20062: „oświadczenie zdrowotne oznacza każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem„. w konsekwencji Stały Komitet ds. łańcucha żywności owego i zdrowia zwierząt w dokumencie pod tytułem: „Wskazówki dotyczące wdrażania rozporządzenia nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 roku w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności” z dnia 14 grudnia 2007 r. wyjaśnił, że jako „oświadczenie zdrowotne” należy kwalifikować wszelkie nawiązania do probiotycznego działania wykorzystane w etykietowaniu, reklamie i prezentacji żywności. Sprawa jest jednak o tyle skomplikowana, że aktualnie nie zostały dozwolone żadne oświadczenia zdrowotne odnoszące się wprost do szczepów bakterii (istnieje jedynie oświadczenie przewidziane dla żywych kultur jogurtowych).
Trzeba jednak zauważyć, że przywołany dokument nie stanowi śródła prawa powszechnie obowiązującego. Skutkuje to odmiennym podejściem różnych państw UE do kwestii stosowania hasła „probiotyk”/”probiotyczny” w odniesieniu do środków spożywczych.
Stanowisko korzystne dla hasła „probiotyk” było już od dawna promowane we Włoszech, w Czechach i w Holandii. Przykładowo Włoskie Ministerstwo Zdrowia uznało, że termin „probiotyki” jest synonimiczne do bakterii mlekowych, więc nie powinno być oceniane przez organy unijne w sposób odmienny niż np. witaminy3.
Do grona powyższych niedawno dołączyła również Dania i Hiszpania. Według interpretacji hiszpańskiej „probiotyk” stanowi nieswoiste oświadczenie zdrowotne, któremu zgodnie z art. 10 ust. 3 powinno towarzyszyć inne, zatwierdzone4. Natomiast w Danii pojawiły się nowe wytyczne dotyczące etykietowania, które zezwalają na stosowanie terminu „probiotyk” na etykietach suplementów diety5. Terminu tego można używać jako obowiązkowego oznaczenia kategorii suplementów diety. Co ciekawe, wskazówki nie zezwalają na wykorzystywanie powiązanych haseł np. „efekt probiotyczny”.
Jak jest w Polsce? Dotychczas organy Inspekcji Sanitarnej opierały swoją interpretację o wskazówki Stałego Komitetu. Niemniej istnieją możliwości zadeklarowania obecności żywych kultur bakterii na etykiecie, w reklamie i prezentacji żywności. Trzeba jednak pamiętać, aby nie naruszyć art. 7 ust. 3 rozporządzenia nr 1169/20116 czyniąc aluzje do leczniczego działania takich produktów. To jednak może się w najbliższej przyszłości diametralnie zmienić:
Centrum Prawa Żywnościowego oferuje wsparcie w opracowaniu tekstów marketingowych pozwalających na korzystne pozycjonowanie produktu, z uwzględnieniem przepisów prawa i praktyki organów kontrolnych. Zapraszamy do kontaktu!
1 Słownik języka polskiego PWN; https://sjp.pwn.pl/sjp/probiotyk;2572487; stan na 24.06.2021 r.
2 Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz.U. L 404 z 30.12.2006, str. 9€”25 ze zm.).
3 http://www.salute.gov.it/portale/documentazione/p6_2_2_1.jsp?lingua=italiano&id=1016
4 https://www.aesan.gob.es/AECOSAN/docs/documentos/seguridad_alimentaria/gestion_riesgos/Probioticos_alimentos.pdf
5 https://www.ipaeurope.org/denmark-authorises-the-use-of-the-term-probiotic-on-food-supplements-labels/
6 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 paśdziernika 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz.U. L 304 z 22.11.2011, str. 18—63 ze zm.).
