1 stycznia 2020 r. wchodzi w życie Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów. Reguluje ona zasady dobrowolnego znakowania produktów spożywczych i pasz jako wolnych od GMO, obowiązki producentów w tym zakresie, zasady prowadzenia kontroli oraz kary za naruszanie przepisów.
„Bez GMO” na nowych zasadach
Nowe przepisy różnicują warunki stosowania omawianych określeń w zależności od tego, czy dany produkt jest produktem pochodzenia zwierzęcego czy roślinnego.
1) W przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego deklaracja o braku GMO będzie mogła być użyta tylko wtedy, gdy dany produkt został pozyskany ze zwierząt, w żywieniu których nie były stosowane genetycznie modyfikowane pasze. W odniesieniu do takich produktów będzie mogło być stosowane sfomułowanie „wyprodukowane bez stosowania GMO”.
2) W przypadku produktów roślinnych stosowane powinno być krótsze hasło „bez GMO” o ile będą spełnione łącznie dwa warunki. Po pierwsze, dany środek spożywczy nie zawiera, nie składa się ani nie został wyprodukowany z GMO, a jednocześnie na rynku ma swój genetycznie modyfikowany odpowiednik. Podobna zasada będzie obowiązywać w odniesieniu do paszy, czyli także pasza będzie mogła być oznaczona hasłem „bez GMO” o ile będzie miała swój genetycznie modyfikowany odpowiednik.
Ustawa przewiduje kilka wyjątków, w których stosowanie GMO w procesie produkcji, pozwala na użycie wyżej wspomnianych haseł.
1) Po pierwsze, hasło „wyprodukowane bez stosowania GMO” będzie mogło pojawić się na produktach pochodzących od zwierząt, które leczono genetycznie modyfikowanymi lekami, a także karmiono genetycznie modyfikowanymi materiałami paszowymi, jeśli były niedostępne w innej formie.
2) Produkt pochodzenia zwierzęcego będzie mógł być oznaczony „wyprodukowane bez stosowania GMO” jeśli zwierzę było karmione paszą genetycznie modyfikowaną poza okresem karencji poprzedzającym jego pozyskanie.
3) Pod hasłem „bez GMO” lub „wyprodukowane bez stosowania GMO” będą mogły być sprzedawane także gotowe środki spożywcze zanieczyszczone GMO, o ile zawartość modyfikacji genetycznej będzie wynosić nie więcej niż 0,1 %.
Co z żywnością wieloskładnikową?
W zakresie oznakowania żywności wieloskładnikowej producenci mają dwie opcje.
1) Oznaczenia takie będą mogły być użyte w odniesieniu do całego wyrobu gotowego, jeśli wszystkie składniki roślinne i zwierzęce tego produktu spełniają określone wyżej warunki i składniki te będą stanowić więcej niż 50% łącznej masy wszystkich składników w chwili ich użycia do wyprodukowania, nie licząc masy wody użytej jako składnik do jej produkcji.
2) Znakowanie „bez GMO” lub „wyprodukowane bez stosowania GMO” w produktach wieloskładnikowych będzie mogło dotyczyć tylko poszczególnych składników. W tym przypadku składniki roślinne i zwierzęce spełniające warunki dla określenia wolny GMO, muszą stanowić nie mniej niż 50% produktu.
Sposób znakowania produktów wolnych od GMO
Producent żywności, który będzie zainteresowany poinformowaniem klientów, że jego produkt jest wolny od GMO będzie zobligowany do zamieszczania na opakowaniu znaku graficznego, którego wzór zostanie określony przez resort rolnictwa. Odpowiednie informacje będą musiały być także zamieszczone w dokumentacji towarzyszącej produktom (np. w specyfikacji). Dodatkowo, oprócz znaku, na etykiecie możliwe będzie umieszczenie także wyrażeń słownych: „bez GMO” oraz „wyprodukowane bez stosowania GMO”.
Możliwość przekazania informacji, że produkt jest wolny od GMO, będą mieli także sprzedawcy żywności w odniesieniu do żywności sprzedawanej luzem (np. kolby kukurydzy na stoiskach z warzywami). Informacja ta będzie musiała być zamieszczona na wywieszce (np. cenówce) dotyczącej tych produktów.
Kontrola wyrobów wolnych od GMO
Producenci i przetwórcy żywności lub paszy oznaczanej jako wolna od GMO będą zobowiązani do prowadzenia badań laboratoryjnych na obecność modyfikacji genetycznych i przechowywać przez okres dwóch lat dokumentację pozwalającą na weryfikację spełniania przez te surowce warunków określonych w ustawie.
Kary za błędne znakowanie
W przypadku naruszeń w znakowaniu żywności oraz pasz przewidziane są kary pieniężne do 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nie niższe jednak niż 1 000 zł. Kary pieniężne zostały przewidziane także za niespełnienie obowiązku przeprowadzania badań laboratoryjnych i przechowywania dokumentacji. W takiej sytuacji organ kontrolny może domagać się zapłaty kary pieniężnej w wysokości do czterdziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za rok poprzedzający rok nałożenia kary, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie niższej niż 4000 zł.
Okresy przejściowe
Ważną informacją dla przedsiębiorców jest fakt, że jeśli wprowadzą do obrotu produkty niespełniające wymogów ustawy a oznaczone jako wolne GMO (na podstawie obecnie obowiązujących przepisów ogólnych), to produkty te będą mogły pozostawać na rynku do czasu wyczerpania zapasów, nie dłużej niż przez dwa lata od dnia wejścia w życie ustawy, tj. nie dłużej niż do końca 2022 r.
