Co do zasady każdy podmiot działający na rynku artykułów spożywczych wcześniej lub później napotka kontrolę Inspekcji Sanitarnej. W najkorzystniejszym przypadku taka kontrola nie wykaże żadnych nieprawidłowości. Zdarza się jednak, że podjęte przez inspektorów działania pozwalają na stwierdzenie naruszenia przepisów. Kto jednak pokrywa koszty podejmowanych przez przedstawicieli Inspekcji Sanitarnej działań?
Odpowiedzią na zadane pytanie jest art. 75 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia[1]. Zgodnie z pierwszym ustępem tego przepisu:
„Podmioty działające na rynku spożywczym podlegające urzędowym kontrolom organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej są obowiązane do pokrywania opłat uwzględniających koszty związane z czynnościami wykonywanymi w ramach urzędowych kontroli żywności:
1) jeżeli w wyniku tych czynności zostaną stwierdzone przez kontrolujących niezgodności z przepisami prawa żywnościowego, w tym jeżeli zachodzi konieczność pobrania próbek żywności albo materiałów lub wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością do badań i wykonania badań laboratoryjnych w celu potwierdzenia niezgodności;
2) związanych z przeprowadzeniem ponownych czynności kontrolnych w celu sprawdzenia, czy niezgodności, o których mowa w pkt 1, zostały usunięte;
3) związanych z przeprowadzaniem granicznych kontroli sanitarnych”.
Z powyższego wynika, że najczęściej obowiązek pokrycia kosztów kontroli pojawia się jedynie w przypadku stwierdzenia przez kontrolujących niezgodności z przepisami prawa żywnościowego. Tym samym, w razie niestwierdzenia niezgodności podmiot będzie zwolniony z poniesienia opłat. Nieco rzadziej obowiązek poniesienia opłaty wynika z granicznego charakteru kontroli, czy weryfikacji usunięcia poprzednio stwierdzonych nieprawidłowości.
Warto również wspomnieć, że podmiotem obciążonym ewentualną opłatą może być zarówno producent środka spożywczego, jak i inny podmiot działający na rynku spożywczym odpowiedzialny za towar w obrocie. Tak może się zdarzyć, jeżeli w trakcie wykonywania czynności kontrolnych stwierdzono niezgodności wskazujące, że mogły one powstać na etapie, gdy zakwestionowany środek spożywczy znajdował się w obrocie i producent nie ponosi odpowiedzialności za powstałe niezgodności. Jak wprost wskazuje art. 75 ust. 3 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, wówczas opłatami obciążany jest podmiot kontrolowany.
Istotnym aspektem uzasadniającym wymierzenie obowiązku pokrycia opłaty jest także obecność w porządku prawnym ostatecznej decyzji stwierdzającej takie naruszenie. Więcej na ten temat pisaliśmy TUTAJ. Dodatkowo konieczne jest, aby w protokole pokontrolnym szczegółowo wskazane zostały czynności kontrolne, które następnie należy powiązać z konkretną nieprawidłowością. Za niezgodne z przepisami prawa i orzecznictwem[2] należy uznać zatem sytuację nałożenia na podmiot obowiązku opłaty w przypadku, gdy decyzja stwierdzająca naruszenie nie jest jeszcze ostateczna (np. była przedmiotem odwołania) lub czynności kontrolne będące podstawą ustalenia opłaty są określone nieprecyzyjnie (np. jako „czynności kontrolne”).
Jeżeli po kontroli otrzymali Państwo decyzję zobowiązująca do opłaty w oparciu o art. 75 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, zapraszamy do kontaktu z Centrum Prawa Żywnościowego – doradzimy jak działać i przygotujemy odpowiednie pisma!
[1] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U.2020.2021 ze zm.).
[2] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 września 2019 r. (sygn. akt II OSK 2413/17); wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 2017 r. (sygn. akt III SA/Gd 100/17); wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 29 października 2020 r. (sygn. akt II SA/Op 179/20); wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 25 stycznia 2021 r. (sygn. akt III SA/Kr 993/20).
