18 listopada 2022 r., WSA w Poznaniu wydał wyrok1, w którym odniósł się do zasady domniemania uregulowanej w art. 14 ust. 6 rozporządzenia nr 178/20022. Zgodnie z tą zasadą przyjmuje się, że jeżeli niebezpieczny środek spożywczy stanowi część partii, transzy lub dostawy żywności należy założyć, że całość żywności w tej partii, transzy lub dostawie jest również niebezpieczna.
W stanie faktycznym sprawy stwierdzono obecność bakterii Salmonella w produkcie – przyprawie (w 4 z 5 próbek). Istotną okolicznością sprawy jest to, że zanieczyszczenie zostało wykryte w części partii produktu dostarczonej do jednego z odbiorców przyprawy. Na tej podstawie wydano decyzję wobec całej partii produktu importowanej z Chin przez dostawcę (dystrybutora).
PPIS, a następnie PWIS uznali, że obecność bakterii Salmonella powoduje, że w obrocie nie powinna znajdować się nie tylko kontrolowana część partii przyprawy (500 kg dostarczone do jednego z odbiorców), ale także cała odstawa importowana przez dystrybutora (4 000 kg) oraz wyprodukowane z jej udziałem środki spożywcze (mieszanki przypraw). Na tej podstawie wydano wobec dostawcy decyzję zakazującą wprowadzenia do obrotu i nakazującą wycofanie z obrotu całej dostawy przyprawy. Strona nie zgodziła się z decyzją organu i wniosła skargę do WSA podkreślając, że dysponuje wynikami badań, z których wynika, że w importowanej przyprawie nie stwierdzono obecności bakterii Salmonella.
Analizując sprawę, WSA uznał, że dwie kwestie wymagały odrębnego rozważenia: pierwsza związana z wycofaniem partii, w której stwierdzono obecność zanieczyszczenia (500 kg obecne u jednego z odbiorców) oraz druga związana z wycofaniem z obrotu pozostałej części importowanej przez dostawcę (4 000 kg). W pierwszym przypadku WSA uznał, że stanowisko organu było uzasadnione i należało wycofać produkt z obrotu. W drugim przypadku WSA stwierdził natomiast, że wydanie orzeczenia jest przedwczesne. Uzasadniając wyrok, WSA podkreślił, że:
„Organy z góry bowiem przyjęły, iż domniemanie wynikające z art. 14 ust. 6 rozporządzenia 178/2002 rozciąga się automatycznie nie tylko na partię towaru, z której pobrano do badania próbki żywności (w niniejszej sprawie była to partia towaru będąca w posiadaniu podmiotu, który nabył ją od skarżących) ale także na dostawę towaru sprowadzoną przez importera. Innymi słowy organy uznały, że w każdym przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia żywności np. pałeczkami Salmonelli, to okoliczność taka skutkować będzie wycofaniem z obrotu całości dostawy tej żywności sprowadzonej do kraju przez importera. Taka interpretacja przedmiotowego przepisu, abstrahująca np. od warunków w jakich przechowują, przewożą kontrahenci zakupioną od importera żywność, jest nie do przyjęcia, zwłaszcza, że mogą wchodzić tutaj w rachubę okoliczności, na które importer nie ma żadnego wpływu, np. okoliczność, iż któryś z jego kontrahentów umieści towar w zanieczyszczonym zbiorniku. Nie można bowiem z góry wykluczyć, co podnoszą skarżący, że do skażenia mogło dojść w magazynie kontrahenta, u którego przeprowadzono kontrolę i pobrano próbki do analizy.”
Ponadto, WSA odniósł się do wyników badań przedstawionych przez importera produktu i zauważył, że z treści zaskarżonej decyzji nie wynika dlaczego organ odmówił wiarygodności tym badaniom, co było niezgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi. Dodatkowo, WSA zaznaczył, że
„[…] organy nie mogą zapominać, iż system ochrony konsumentów przed szkodliwą żywnością w którym uczestniczą nie może bazować wyłącznie na domniemaniach i obawach o potencjalny, niepożądany skutek, jaki może wywołać dany produkt spożywczy. Takie działanie stanowi wypaczenie istoty zasady ostrożności a w skrajnych przypadkach może prowadzić do poważnych konsekwencji po stronie podmiotu, wprowadzającego daną żywność do obrotu, których nie można zaakceptować w sprawnie działającym państwie.”
Omawiany wyrok WSA potwierdza, że domniemanie zawarte w art. 14 ust. 6 rozporządzenia nr 178/2002 można obalić. W każdym przypadku zastosowania przez organ ww. domniemania warto zastanowić się, czy istnieją podstawy do polemiki ze stanowiskiem organu.
W Centrum Prawa Żywnościowego i Produktowego FoodLaw wspieramy przedsiębiorców w toku postępowań kontrolnych, administracyjnych oraz sądowych. Jeśli masz wątpliwości co do wydanej decyzji, potrzebujesz analizy swojego przypadku lub pomocy w toku postępowania – zachęcamy do kontaktu.
1. Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 18 listopada 2022 r., sygn. akt II SA/Po 660/22. Wyrok dostępny pod linkiem: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/32BBD18AC5
2. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. U. UE. L. z 2002 r. Nr 31, str. 1 ze zm.)
