W rozporządzeniu nr 1924/2006[1] określone zostały warunki umieszczenia poszczególnych oświadczeń żywieniowych, np. „niska wartość energetyczna”, „niska zawartość tłuszczu”, „nie zawiera cukrów” czy „źródło błonnika pokarmowego”. W większości z nich określona jest ilość danej substancji czy składnika odżywczego, jaką produkt musi zawierać, aby dozwolone było poinformowanie o ich obecności w oznakowaniu. Co jednak w przypadku, gdy producent dobrowolnie poinformuje o wielkości sugerowanej porcji spożycia? Czy w takiej sytuacji ilość ta musi znajdować się także w tej porcji produktu?
Jak wskazuje bowiem art. 5 ust. 1 lit. d rozporządzenia nr 1924/2006: „Stosowanie oświadczeń żywieniowych lub zdrowotnych jest dozwolone jedynie w przypadkach, gdy spełnione są następujące warunki: d) ilość produktu, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać, zapewnia znaczącą ilość składnika odżywczego lub innej substancji, której dotyczy oświadczenie, określoną w przepisach wspólnotowych lub – gdy nie istnieją takie przepisy – znaczącą ilość, która przyniesie zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dowody naukowe”. Czy w przypadku dobrowolnego umieszczenia na etykiecie wielkości sugerowanej porcji należy utożsamiać ją z porcją jakiej spożycia racjonalnie można oczekiwać?
Zasadne wydaje się przyjęcie, że wydzielone przez producenta porcje nie decydują o rzeczywistej ilości spożytej przez konsumenta i są jedynie orientacyjne. Ilość produktu, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać nie jest więc równoznaczna z sugerowaną w oznakowaniu porcją produktu i nie jest właściwe odnoszenie do niej wymogów zawartych w rozporządzeniu nr 1924/2006. Podkreślić należy, że wielkość porcji ustalana jest przez producenta swobodnie i nie ma ona rzeczywistego wpływu na skład produktu i dostarczane wartości odżywcze. Dobrowolne działanie producenta nie może natomiast ograniczać możliwości zastosowania oświadczeń w przypadku, gdy pominięcie informacji o sugerowanej porcji produktu pozwoliłoby na zastosowanie oświadczenia. Ponadto, nie ma także podstaw do twierdzenia, że wyłącznie zjedzenie jednej porcji produktu jest racjonalne. Kwestia ta zależy od wielu czynników, np. masy ciała, wieku, płci, aktywności fizycznej czy indywidualnego zapotrzebowania konsumenta. Racjonalność spożycia należy więc oceniać biorąc pod uwagę wiele aspektów i każdy przypadek wymaga indywidualnego rozpatrzenia.
Dodatkowo, wskazać należy, że istnieją przepisy które odnoszą się bezpośrednio do przeliczania ilości składnika na porcję produktu. Jako przykład przytoczyć można fragment § 3 rozporządzenia w sprawie substancji wzbogacających[2], w którym zawarty jest zapis: „ilość zawarta w 100 g albo 100 ml, albo w jednej porcji”. Jak widać więc, jeśli prawodawcy zależałoby na uzależnieniu możliwości stosowania oświadczeń od ilości składnika w sugerowanej porcji produktu, zostałoby to wskazane w przepisie. W przypadku braku takiego wskazania, interpretacja taka nie wydaje się właściwa.
Podkreślić należy, że celem regulacji zawartej w art. 5 ust. 1 lit. d rozporządzenia nr 1924/2006 jest zapobieżenie nadużywaniu oświadczeń, w przypadku, gdy w celu dostarczenia odpowiedniej ilości danej substancji czy składnika odżywczego należałoby spożyć nieracjonalną ilość produktu (nadmierną i niewskazaną). Taka sytuacja ma miejsce, gdy racjonalna porcja spożycia produktu jest niewielka (np. do kilku gramów jak w przypadku cukierków z witaminą C).
Zastosowanie art. 5 ust. 1 lit. d może mieć miejsce także w przypadku, gdy opakowanie produktu zawiera mniej niż 100 g czy 100 ml. Nie jest wtedy bowiem możliwe spożycie danego środka spożywczego w takiej ilości, a więc nie znajdzie zastosowania przeliczenie zawartości danej substancji lub składnika odżywczego na 100 g/100 ml. W takiej sytuacji przeliczenia należy dokonać w zależności od wielkości opakowania (o ile uznać można, że całe opakowanie stanowi ilość racjonalną do spożycia, co także wymaga oceny).
[1] Rozporządzenie nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 404, str. 9 ze zm.).
[2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności (Dz. U. Nr 174, poz. 1184).
