Wyzwania ekologiczne i świadomość kryzysu klimatycznego stały się naszą codziennością. Dla Gazety Wyborczej temat ten okazał się również impulsem do stworzenia projektu #JednaPlaneta.JednoŻycie. Jest to cykl artykułów poświęconych analizie aktualnej środowiskowej sytuacji i rozważaniu możliwych scenariuszy na przyszłość. Merytorycznym partnerem przedsięwzięcia jest m.in. Centrum Prawa Żywnościowego.
2 grudnia 2021 r. w ramach projektu ukazał się artykuł „Co będziesz jadł, gdy przyjdzie Zielony Ład? Nadchodzą zmiany w produkcji żywności” autorstwa Piotra Bakselerowicza. W publikacji Alicja Michałowska z Centrum Prawa Żywnościowego wypowiada się na temat obecnych realiów dobrostanu zwierząt i projektowanych nowelizacji przepisów w tym zakresie.
Wiemy, że „dobrostan zwierząt” to hasło, które niemal zawsze podgrzewa atmosferę dyskusji publicznej. Warto zatem przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu przez pryzmat prawa. Zapraszamy do lektury!
Warto natomiast wiedzieć, że w Unii Europejskiej aspekt ten był uregulowany już w poprzednim stuleciu. Mowa tu o konwencji o ochronie zwierząt hodowlanych z 1978 r.[1] Ta umowa międzynarodowa zapewniała zwierzętom poszanowanie ich pięciu podstawowych wolności: od głodu i pragnienia, od dyskomfortu, od bólu, urazów i chorób, od strachu i stresu oraz wolność manifestowania naturalnych zachowań.
Jednakże wraz z rozwojem nauki i wrażliwości społecznej zagadnienie dbania o organizmy żywe wykorzystywane przez człowieka stało się istotnym elementem kompleksowych strategii politycznych. Wzmożona okazała się także oddolna presja na rozwiązania poprawiające komfort życia zwierząt. Przykładem może być wezwanie Parlamentu Europejskiego do Komisji UE z 2019 r. o przeprowadzenie przeglądu istniejącego ustawodawstwa – zwłaszcza w sprawie transportu zwierząt lub zaproponowanie przepisów ramowych dotyczących dobrostanu zwierząt[2].
Nie bez znaczenia dla dobrostanu zwierząt pozostaje także pilna potrzeba zmiany systemów żywieniowych, aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi działalności człowieka na środowisko. Za naturalną konsekwencję można zatem uznać fakt, że dobrostan zwierząt został uznany jednym z istotnych elementów strategii unijnej ”Od pola do stołu” z 2020 r., która jest częścią Europejskiego Zielonego Ładu[3]. Ujęte w niej działania mają na celu stworzenie zrównoważonych systemów żywnościowych.
Jak czytamy w komunikacie:
„Zwiększenie dobrostanu zwierząt poprawia zdrowie zwierząt i jakość żywności, zmniejsza zapotrzebowanie na leki i może pomóc w zachowaniu różnorodności biologicznej. Nie ulega również wątpliwości, że pragną tego obywatele. Komisja dokona przeglądu przepisów dotyczących dobrostanu zwierząt, w tym przepisów dotyczących transportu i uboju zwierząt, aby dostosować je do najnowszej wiedzy naukowej, rozszerzyć ich zakres, ułatwić egzekwowanie i ostatecznie zapewnić wyższy poziom dobrostanu zwierząt. Plany strategiczne i nowe strategiczne wytyczne UE dotyczące akwakultury będą wspierać ten proces. Komisja rozważy również możliwości etykietowania informującego o dobrostanie zwierząt w celu lepszego przekazywania wartości w łańcuchu żywnościowym”.
Co zatem zmieni się w praktyce? Przede wszystkim Unia pracuje nad określeniem wskaźników dobrostanu zwierząt, oczywiście wykorzystując dowody naukowe. Prace nad tymi rozwiązaniami już trwają, czego dowodem są opublikowane opinie EFSA na temat dobrostanu drobiu, królików, świń, kóz, owiec i bydła[4]. Ponadto możemy spodziewać się zmian w przepisach regulujących transport zwierząt, aby ustalić limity czasowe pozwalające na przewożenie pozbawione cierpienia i dotkliwe sankcje za ich przekroczenie[5]. Konkretne deklaracje Komisji dotyczą także stopniowego odejścia od klatkowej hodowli zwierząt. Impulsem do złożenia obietnicy, że w 2023 r. pojawią się propozycje legislacyjne dotyczące ograniczenia klatek dla królików, młodych kur, przepiórek, kaczek i gęsi, a w 2027 r. nastąpi zupełny zakaz takich praktyk, byłą inicjatywa obywatelska „End the Cage Age” podpisana przez ponad 1,5 miliona obywateli i poparta przez około 170 organizacji[6]. Dodatkowo kompleksowe rozwiązania uwzględniają również potrzebę weryfikację produktów zwierzęcych spoza Unii. Ich wprowadzenie na wspólnotowy rynek ma być możliwe tylko wtedy, gdy odpowiadają standardom unijnym w zakresie dobrostanu zwierząt.
Lepszy dobre warunki życia zwierząt zapewniają im zdrowie, a w konsekwencji także jakość żywności. W efekcie pojawia się zmniejszone zapotrzebowanie na leki (w tym antybiotyki)[7], ograniczony jest wpływ na bioróżnorodność. Można nawet odważnie stwierdzić, że jest to oczekiwanie obywateli wspólnoty. Wyrazem tego może być chociażby wspomniane wcześniej ogromne poparcie dla inicjatywy „End the Cage Age”. Równolegle wytyczne UE dotyczące akwakultury będą mieć za zadanie całościowo wspierać proces poprawy dobrostanu żywych istot w systemie żywieniowym. Jako ciekawostkę można wskazać, że Komisja UE rozważa również opcje znakowania dobrostanu zwierząt, aby poprawić przekazywanie wartość w obrębie łańcucha żywnościowego.
Źródła:
[1] Decyzja Rady z dnia 19 czerwca 1978 r. dotycząca zawarcia Europejskiej Konwencji o ochronie zwierząt hodowlanych i gospodarskich (Dz.U. L 323 z 17.11.1978, str. 12—13).
[2] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 lutego 2019 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu w UE i poza nią (2018/2110(INI) https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0132_PL.html.
[3] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Strategia „Od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego (COM(2020) 381 final), https://www.gov.pl/web/rolnictwo/strategia-od-pola-do-stolu.
[4] „Welfare of sheep and goats at slaughter”, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/6882; “Welfare of cattle during killing for purposes other than slaughter on‐farm killing of cattle”, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/6312; “Slaughter of cattle: welfare issues assessed”, https://www.efsa.europa.eu/en/news/slaughter-cattle-welfare-issues-assessed; “Pigs at slaughter: measures to address welfare concerns”, https://www.efsa.europa.eu/en/news/pigs-slaughter-measures-address-welfare-concerns; “Scientific opinion concerning the killing of rabbits for purposes other than slaughter”, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/5943; “Stunning methods and slaughter of rabbits for human consumption”, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/5927; “Slaughter of animals: poultry”, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/5849; “Killing for purposes other than slaughter: poultry”, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/5850, “Poultry welfare at slaughter: hazards identified, measures proposed”, https://www.efsa.europa.eu/en/news/poultry-welfare-slaughter-hazards-identified-measures-proposed.
[5] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20190206STO25113/dobrostan-zwierzat-parlament-chce-lepiej-chronic-zwierzeta-podczas-transportu
[6] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_3297
[7] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20200624STO81911/dobrostan-i-ochrona-zwierzat-przeglad-przepisow-ue-wideo\
