Jednym z wielu obowiązków w zakresie znakowania środków spożywczych jest podanie ich masy netto. W większości przypadków nie rodzi to problemów, jednak istnieją produkty, które w okresie przechowywania czy obecności na półce sklepowej tracą swoją masę. Jak w takim przypadku prawidłowo poinformować konsumenta o masie produktu?
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o towarach paczkowanych1: „Paczkujący, importer, sprowadzający albo zlecający paczkowanie jest odpowiedzialny za to, aby towar paczkowany spełniał wymagania określone w ustawie. W szczególności ponosi on odpowiedzialność za zapewnienie, że ilość rzeczywista odpowiada ilości nominalnej podanej na opakowaniu jednostkowym.” Masa netto wskazana na etykiecie produktu musi więc odpowiadać masie rzeczywistej i możliwy jest w tym zakresie niewielki margines błędu. Dopuszczalne różnice między zadeklarowaną a rzeczywistą ilością środka spożywczego ustanowione zostały w tabeli 1 załącznika nr 2 do ustawy o towarach paczkowanych. Wartość błędu w tym zakresie zależy od wskazanej na etykiecie masy produktu. Zaznaczyć należy, że wartości te w niektórych przypadkach ustalone są w procentach, a w niektórych w g lub ml. Jako przykład wskazać można, że gdy ilość nominalna towaru paczkowanego wynosi od 0 do 50 margines błędu to 9%, gdy ilość nominalna towaru paczkowanego wynosi powyżej 50 do 100 jest to 4,5 g lub ml, a w przypadku, gdy ilość nominalna towaru paczkowanego wynosi powyżej 15 000 do 50 000 – 1%. W każdym przypadku należy więc ocenić dozwolone odchylenie biorąc pod uwagę zadeklarowaną masę netto danego środka spożywczego.
Zaznaczyć należy ponadto, że omawiana regulacja dotyczy wyłącznie tzw. niedowagi i nie ma przepisów, które regulowałyby kwestie związane z nadwyżką produktu. W takim przypadku (za dużej ilości środka spożywczego) ocena w zakresie niezgodności z przepisami prawa powinna zostać dokonana indywidualnie. Mając na uwadze cel przepisów zasadne wydaje się jednak przyjęcie, że – co do zasady – nadmiar produktu nie powoduje niezgodności z interesami konsumenta oraz przepisami prawa. Dodatkowo, podkreślić trzeba, że w razie kontroli danej partii produktu 2% towarów, które stanowią jej część mogą mieć błąd w zakresie ilości. Dopuszczalna wartość błędu została natomiast określona jako dwukrotność dozwolonego ujemnego odchylenia.
Niespełnienie powyższych wymogów co do zadeklarowanej masy netto produktu może wiązać się z konsekwencjami. Oznakowanie takiego produktu może zostać uznane za wprowadzające konsumenta w błąd (zgodnie z art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1169/20112: „1. Informacje na temat żywności nie mogą wprowadzać w błąd, w szczególności: a) co do właściwości środka spożywczego, a w szczególności co do jego charakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, kraju lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji”.), a sam produkt za niespełniający wymogów jakości handlowej oraz środek spożywczy zafałszowany (zgodnie z art. 3 pkt 10 lit. c) ustawy o jakości handlowej3 artykuł rolno-spożywczy zafałszowany to „produkt, którego skład jest niezgodny z przepisami dotyczącymi jakości handlowej poszczególnych artykułów rolno-spożywczych, albo produkt, w którym zostały wprowadzone zmiany, w tym zmiany dotyczące oznakowania, mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych właściwości, jeżeli niezgodności te lub zmiany w istotny sposób naruszają interesy konsumentów finalnych, w szczególności jeżeli w oznakowaniu podano niezgodne z prawdą dane w zakresie składu, pochodzenia, terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, zawartości netto lub klasy jakości handlowej”).
Obowiązkiem jest więc zapewnienie zgodności deklaracji na etykiecie ze stanem faktycznym. Przedsiębiorca ma za zadanie opracowanie takiego systemu kontroli oraz metody paczkowania, aby produkty spełniały wyżej opisane wymogi oraz odpowiadały zadeklarowanym cechom i parametrom na każdym etapie i w całym okresie przydatności produktu do spożycia. Podmiot odpowiedzialny za nieodpowiednią masę produktu nie może uzasadniać jej zmianami zachodzącymi w środku spożywczym po wprowadzeniu go do obrotu. Z praktycznego punktu widzenia podkreślić należy, że nadmierne ubytki masy produktów mogą wynikać z wyznaczania im zbyt długich terminów przydatności do spożycia/dat minimalnych trwałości lub przedwczesnego wprowadzania ich do obrotu. Producent podejmując decyzje w tym zakresie powinien więc wziąć pod uwagę przewidywane ubytki. Warto rozważyć także opakowanie nieco większej ilości produktu (jeśli rzeczywiście ubytki jego masy mogą być znaczne). Bezpieczniejsza jest bowiem sytuacja, kiedy rzeczywista masa netto jest większa niż zadeklarowana (także z punktu widzenia ochrony interesów konsumenta).
Omawiane kwestie z pewnością nie należą do prostych i – jak w większości przypadków – wymagają one indywidualnej analizy i oceny.
1. Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2335 ze zm.);
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. U. UE. L. z 2011 r. Nr 304, str. 18 ze zm.);
3. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2178 ze zm.).
