ZNAKI WETERYNARYJNE – OBOWIĄZEK I ZASADY STOSOWANIA W OZNAKOWANIU PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH

ZNAKI WETERYNARYJNE – OBOWIĄZEK I ZASADY STOSOWANIA W OZNAKOWANIU PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH

Znaki weterynaryjne są jednym z rodzajów znaków identyfikacyjnych, zawierających numer weterynaryjny, które umieszcza się na produktach pochodzenia zwierzęcego w celu śledzenia partii towaru wyprodukowanych przez konkretny zakład produkcyjny. Znaki te przyporządkowane są do danego zakładu, co pozwala jednoznacznie stwierdzić miejsce wytworzenia towaru. Konieczność szczególnej kontroli produktów pochodzenia zwierzęcego wpłynęła na zasadność przyjęcia regulacji w zakresie obligatoryjnego umieszczania znaku identyfikacyjnego. Obowiązek ten budzi w praktyce liczne problemy, zarówno ze względu na określenie, które produkty muszą być nim oznaczone, jak i sposób ich wskazania na etykiecie.

Przykładowo, istnieją produkty zawierające w swoim składzie jednocześnie składniki pochodzenia zwierzęcego, jak i innego (np. roślinnego) i w odniesieniu do nich nie zawsze łatwo da się określić, czy obowiązek ten wystąpi. Szczególne wątpliwości w zakresie umieszczania znaku identyfikacyjnego budzi też np. ocena możliwości umieszczenia kilku znaków weterynaryjnych na etykiecie jednego produktu czy ocena dopuszczalności dobrowolnego ich stosowania dla produktów, które nie podlegają takiemu obowiązkowemu znakowaniu. Niniejsze opracowanie ma na celu analizę powyższych zagadnień oraz określenie jak w praktyce prawidłowo oznakować dane środki spożywcze.

 

1. Wymóg umieszczania znaków identyfikacyjnych

Aktem prawnym, który nakłada obowiązek umieszczania znaków weterynaryjnych w oznakowaniu produktów pochodzenia zwierzęcego, jest rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.04.2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego. Już w punkcie 15 preambuły ww. rozporządzenia zawarto zapis, że: „Odtworzenie informacji o pochodzeniu żywności stanowi zasadniczy element w zapewnianiu bezpieczeństwa żywności. Oprócz przestrzegania ogólnych zasad rozporządzenia (WE) nr 178/2002, podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze odpowiedzialne za zakłady podlegające zatwierdzeniu zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, zobowiązane są zapewnić, aby wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego, które te podmioty wprowadzają do obrotu zostały opatrzone znakiem jakości zdrowotnej lub znakiem identyfikacyjnym.” Rozdzielić należy więc kwestię znaku jakości zdrowotnej oraz znaku identyfikacyjnego. W niniejszym opracowaniu szczegółowej analizie poddane zostaną wyłącznie znaki weterynaryjne.

W kontekście wyżej zacytowanej regulacji wyjaśnić należy, że zgodnie z definicją zawartą w pkt 8 ppkt 8.1. załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004: „”Produkty pochodzenia zwierzęcego” oznaczają:

– żywność pochodzenia zwierzęcego, w tym miód i krew:

– żywe małże, żywe szkarłupnie, żywe osłonice i żywe ślimaki morskie przeznaczone do spożycia przez ludzi;

oraz

– inne zwierzęta przeznaczone do przygotowania w celu dostarczenia ich w żywej postaci konsumentowi końcowemu.”

Dla takich produktów wystąpi obowiązek umieszczania znaków identyfikacyjnych w oznakowaniu, który wynika z art. 5 rozporządzenia nr 853/2004. Zgodnie z ww. przepisem konieczne jest opatrzenie produktu pochodzenia zwierzęcego znakiem jakości zdrowotnej, a w przypadku braku jego stosowania dla danego produktu umieszcza się znak weterynaryjny.

Znak jakości zdrowotnej umieszcza się po dokonaniu badania przedubojowego oraz poubojowego i poświadcza on, że mięso jest zdatne do spożycia przez ludzi. Znak ten znajduje jednak zastosowanie wyłącznie w przypadku produkcji mięsa w rzeźni lub zakładzie przetwórstwa dziczyzny, co wynika z sekcji II rozdziału II rozporządzenia nr 2017/625 w sprawie kontroli urzędowych, w szczególności art. 17 lit. c) i d) oraz art. 18 ust. 2 lit. a) i c). Dla pozostałych produktów pochodzenia zwierzęcego stosuje się natomiast znak weterynaryjny (ten znak podlega analizie w niniejszym opracowaniu).

Znak weterynaryjny na wytworzonych produktach mają obowiązek umieścić zakłady podlegające zatwierdzeniu, o którym szerzej mowa w art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 853/2004. Chodzi tu o zakłady poddające obróbce produkty pochodzenia zwierzęcego, dla których wymogi ustanawia załącznik III rozporządzenia nr 853/2004. W każdym przypadku należy więc ocenić, czy dany podmiot podlega obowiązkowemu zatwierdzeniu. Zaznaczyć należy dodatkowo, że zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 853/2004 zatwierdzeniu nie podlegają zakłady zajmujące się produkcją podstawową, transportem, przechowywaniem produktów, które nie muszą być przechowywane w pomieszczeniach o kontrolowanej temperaturze oraz działalnością związaną z handlem detalicznym (chyba że dostarczają żywność pochodzenia zwierzęcego do innego zakładu). Powyższe zakłady nie obowiązuje wymóg umieszczania znaku weterynaryjnego w oznakowaniu produktów.

Wymóg umieszczenia takiego znaku obowiązuje jedynie w przypadku poddawania produktu obróbce w danym zakładzie. Zakres „poddawania obróbce” jest tutaj rozumiany szeroko (w tym także jako usunięcie opakowania jednostkowego lub zbiorczego, o czym mowa w załączniku II Sekcja I pkt A ppkt 2 rozporządzenia nr 853/2004). Istotne jest także podkreślenie, że w sytuacji, gdy produkt nie został poddany żadnemu przetworzeniu w danym zakładzie, nie jest właściwe umieszczenie jego znaku weterynaryjnego (należy  takim przypadku zachować znak weterynaryjny ostatniego zakładu, w którym odbyły się poprzednie etapy łańcucha produkcji).

 

2. Ustalanie numeru weterynaryjnego

Przepisy rozporządzenia nr 854/2004 zostały dodatkowo uzupełnione polskimi regulacjami krajowymi. Podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest ustawa z 16.12.2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego.

W art. 20 ust. 1 pkt 1 lit. a i pkt 2 ww. ustawy postanowiono, że: „Powiatowy lekarz weterynarii, na obszarze swojej właściwości:

1) prowadzi: a) rejestr zakładów obejmujący zakłady:

– […] zatwierdzone zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 853/2004, ze wskazaniem zakładów zatwierdzonych korzystających z krajowych środków dostosowujących, o których mowa w art. 10 ust. 3 rozporządzenia nr 853/2004;

2) wydaje decyzje administracyjne w stosunku do zakładów, o których mowa w pkt 1, w sprawach: a) wpisu do rejestru, b) zatwierdzenia, c) warunkowego zatwierdzenia, d) przedłużenia warunkowego zatwierdzenia, e) zawieszenia zatwierdzenia, f) cofnięcia zatwierdzenia, g) wykreślenia z rejestru.”

W dalszej części aktu znajdują się regulacje, które wskazują sposób nadawania zakładom numeru weterynaryjnego. Zgodnie z art. 21 ust. 4 i ust. 5 pkt 2:

4. Powiatowy lekarz weterynarii, wydając decyzję administracyjną, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 2 lit. a-c, nadaje zakładowi weterynaryjny numer identyfikacyjny.

5. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia, sposób: […] 2) ustalania weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego, mając na względzie możliwość identyfikacji zakładu wpisanego do rejestru, o którym mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 lit. a, miejsca prowadzenia działalności i rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. b.”

Aktem wykonawczym wydanym na podstawie upoważnienia zawartego w art. 21 ust. 5 pkt 2 ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego jest rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15.12.2016 r. w sprawie sposobu ustalania weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. Zgodnie z tą regulacją weterynaryjny numer identyfikacyjny składa się z cyfr, z których pierwsza i druga oznaczają symbol województwa, trzecia i czwarta oznaczają symbol powiatu, piąta i szósta oznaczają symbol określający zakres i rodzaj działalności prowadzonej w zakładzie, siódma i następne informują o kolejności podejmowania w danym powiecie działalności. Jako przykład oznaczeń działalności wskazać można: 04 – ubój (drób), 07 – przetwórstwo (zwierzęta łowne), 10- prowadzenie punktu skupu (zwierzęta łowne); 12 – obróbka jelit, pęcherzy i żołądków, 16 – przetwórstwo mleka, 59 – pakowanie jaj. W przypadku, gdy w zakładzie prowadzona jest większa liczba rodzajów działalności w numerze weterynaryjnym nadawanym takiemu zakładowi wskazuje się symbol określający rodzaj działalności podstawowej prowadzonej przez ten zakład.

Jako ciekawostkę zaznaczyć można, że, co do zasady, ponowne wykorzystanie cyfr od siódmej do ostatniej danego weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego możliwe jest po upływie 5 lat od dnia wykreślenia tego zakładu z rejestru.

3. Produkty podlegające obowiązkowi umieszczenia znaku weterynaryjnego

4. Zasady umieszczania znaków weterynaryjnych

5. Wyjątki

6. Umieszczanie kilku znaków weterynaryjnych

7. Znakowanie środków spożywczych innych niż pochodzenia zwierzęcego

8. Podsumowanie

Program mentoringowy

Program mentoringowy

Jesteśmy mentorami w foodtech.ac – najprężniej działającym akceleratorze startupów spożywczych w Europie Środkowo-Wschodniej foodtech.